Færsluflokkur: Lífstíll

Jarðvegsvinna

Jarðvegsvinna

Allra best að vinna moldina á haustin

Nota stungskóflu eða gaffal

Best að vinna í rakri mold, en alls ekki blautri, ef moldin klessist saman þá er hún of blaut

Stinga upp efsta lag moldarinnar (15-25 sm) - ekki meira

Hreinsa steina, nota sigti til að ná smærri steinum

Raka moldina vel í nokkrar áttir til að brjóta upp köggla og raka saman smærri steinum


Áburður

Áburður

Það getur verið gott að bæta jarðveginn með því að setja lífrænt efni í hana, t.d. skít og safnhaugamold. Það er reyndar mín skoðun að það sé tæplega hægt að nota of mikinn skít. En skíturinn, venjulega hrossatað, þarf að vera gamall og vel niður rigndur. 

Vinna 5-10 sm lag ofan í efstu moldina og láta sitja í 3 vikur áður en plantað eða sáð er

Það má líka nota skolaðan þara og þangi, moltu eða tilbúinn áburð – 3 vikum fyrir útplöntun

Tilbúinn áburður eins og Blákorn þarf uþb 1 bolla á hverja 10 fermetra

Sýrustig jarvegsins þarf að vera rétt.  Bæta við kalki eða sýru eftir því hvort þarf að laga


Að hækka eða lækka sýrustig jarðvegsins

Það er betra að fara varlega og líta á þetta sem langtíma verkefni en að ætla að leiðrétta sýrustigið í einni umferð.

Flest grænmeti vill jarðveg sem er á bilinu 6-7

Kartöflur vilja súran jarðveg – hægt að minnka kláða með því að sýra jarðveg, allavega á ekki að bera kalk á jarðveg þar sem ætlunin er að rækta kartöflur            

  

Til að lækka sýrustig er notað kalk           

Til þess að auka sýrustig um 1

Prófið að nota 100 grömm af kalki á hvern fermetra ef jarðvegurinn er sendinn

Þrefalt það magn, 300 grömm, ef jarvegurinn er leirkenndur

Tvöfalt það magn, 200 grömm, ef jarðvegurinn er mitt á milli, moldarjarðvegur

Sveppamassi gerir jarðveginn basískari

 

Til að hækka sýrustig er notaður brennsteinsáburður

Til að minnka sýrustig um 1

Prófið að nota 35 grömm á hvern fermetraer jarðvegur er sendinn

Þrefalt það magn fyrir annan jarðveg.

Það þarf að raka þetta vel í moldina.

Sag, laufmold og mómold gerir jarðveg súrari


Skipulag matjurtagarðsins

Beð

Beð eru höfð allt að 120 sm breið. Ástæða þess að þau eru ekki breiðari er sú að þá er hægt að komast að plöntunum frá báðum hliðum og reita arfa

Lengd beðanna fer eftir aðstæðum, þess vegna lengd þess efnis sem notað er

Hæð að minnsta kosti 20-30 sm, það er mokað uppúr stígunum og upp í beðin

Breidd stíga að minnsta kosti 30-40 sm, fæstir tíma að hafa þá breiðari, en þeir mega alveg vera 60 sm, en það er sú breidd sem þarf til að geta gengið auðveldlega á milli

Upphækkuð beð eru höfð svipuð að stærð

Ef ástæða þykir þá má alveg bregða út af þessum stærðum

Ef ætlunin er að setja boga yfri beðin til þess að strengja akrýldúk, plast eða káldúk yfir beðin þá er heppilegt að nota rafmagnsrör. Eitt rör er sagað í tvennt og þá fæst heppileg lengd til að spenna í boga yfir beðin

 


Hvað á að rækta?

ræktun

Hefðbundnar íslenskar matjurtir sem auðvelt er að rækta 

Kartöflur

Rófur – rauðrófur, gulrófur

Gulrætur

Kál – hvítt, grænt, rautt

Brokkoli

Blómkál

Hnúðkál

Sellerí

Salat

Spínat

Radísur

Nokkrar sem ekki voru ræktaðar í gamla daga 

Beðja

Laukur

Hvítlaukur

Baunir (beans)

Ertur (peas)

Aspas

Jordskokker/Jerusalem artichoke

Kryddjurtir

 


Hvað á að vera hvar?

Mynta

Fjölærar plöntur t.d. rabarbari, aspas og jarðarber þurfa sér staðsetningu svo þau verði ekki fyrir hnjaski á hverju vori (sérstaklega ef fólk plægir upp á hverju vori)

Rabarbari sér í beði – gjarna nyrst til að hann skyggi ekki á aðrar plöntur. Rabarbari þarf um það bil 90 sentimetra ferning fyrir hverja plöntu. Athugið að vínrabarbari gefur minni uppskeru en hinn, en er auðvitað mun rauðari og oft mjög bragðgóður

Mynta helst sér í potti. Plantan er ákaflega dugleg og það getur verið varasamt að gefa henni pláss í garðinum. Hún veður yfir allt svo menn verða að vera tilbúnir að hafa hemil á henni 

Kartöflur – það má sá salati og radíum á milli snemma á vorin, annars skyggja þær of mikið á

Aðal reglan er að hafa smáar plöntur syðst og háar plöntur nyrst. Reyna að nýta sólina sem best


Athuga hvort gömlu fræin eru lifandi

fræ

Ef maður á gamalt fræ getur verið gott að setja það á blautan eldhúsrúllupappír og stinga honum í plastpoka og láta á heppilegan stað (18-20°C)

Þannig er hægt að sjá auðveldlega hvort fræið spírar og er lífvænlegt

Minnsta mál að klippa pappírinn í búta og planta bútunum með spíraða fræinu í rétta dýpt

Fræin ná alveg að vaxa í gegnum pappírinn, en það þarf að passa að hafa ekki mörg lög af eldhúspappírnum


Hvernig er best að sá?

dagblaðspottar

Það tekur 6-8 vikur að forrækta grænmeti þannig að það sé tilbúið til útplöntunar

Ef ætlunin er að planta út um mánaðamótin maí/júní þá þarf að sá í 2. til 3. viku apríl mánaðar. 

Það má alveg sá seinna en það, það eina sem gerist er að uppskeran verður eilítið seinni á ferðinni, en oft ná plönturnar samt mjög góðum vexti þótt þær fari seinna út. Enda er þá veður orðið hlýtt og skilyrði hagstæð

dagblaðspottar

Það er ekki endilega gott að byrja fyrr því þá er hætta á að fræplönturnar fái ekki nægilegt ljós og verði langar og renglulegar

Hiti til að spíra: 18-20°C

Hiti fyrir fræplöntur í vexti: 10-17°C.

 Það er ekkert sérstaklega erfitt að fá fræ til að spíra, kúnstin er að fá plönturnar til að vaxa vel. Þær þurfa mikið ljós og mun kaldari aðstæður en við höfum oft í húsunum okkar. Ef þær vaxa upp við of mikinn hita eða of lítið ljós þá verða þær renglulegar og veikburða

Dagblaðspottar

Lesið leiðbeiningar á fræpokum því plöntur eru aðeins mismunandi. Þumalputtareglan er samt að sá fræjum 3 x dýpra en þau eru stór. Smæstu fræin eru sett beint ofan á moldina og þrýst vel niður. Það hefur gefist mér vel að setja þunnt lag af vikri ofan á moldina þegar ég er búin að sá. Það þarf að vökva eftir sáningu og lang best að gera það neðan frá

Það þarf ekki að kaupa dýra potta til að sá í. Það má nota ýmislegt, t.d. getur verið mjög fínt að sá í ílát undan salati og jarðarberjum. Þau eru eins og lítil gróðurhús.

Pottari

Eins er hægt að sá rótargrænmeti í klósettrúllur sem er síðan plantað beint út. Þannig er forðast að trufla viðkvæmar rætur.

Garðyrkjufélagið selur fallega Pottara sem eru handhægir til að búa til pott úr dagblöðum. Pottararnir eru íslensk handsmíði og mikið prýði af þeim auk þess að vera gagnlegir. 

dagblaðspottar

Munið að merkja vel allt sem sáð er.

Gott er að setja bæði nafn á plöntunni, fjölda fræja sem sáð er auk dagsetningar.

Það er reyndar mjög gott að koma sér upp sérstakri dagbók það sem allt sem viðkemur garðinum er skrifað niður. Þannig er hægt að halda utan um hvað gert er og læra af reynslunni.

Þar er gott að skrifa niður hugmyndir að nýjungum sem mann langar að prófa og reynslu sem maður hefur öðlast. Dagbókin verður svo ómissandi við skipulagningu matjurtagarðsins næsta ár.

 

 


Dreifplanta (prikla)

Prikla

Það þarf að dreifplanta (eða prikla) þegar það eru komin 2-3 alvöru laufblöð á plönturnar

Best að taka plönturnar varlega úr pottunum, halda um moldarköggulinn og láta þær detta á borðið. Þá losnar um ræturnar og auðvelt að ná plöntunum í sundur. Þetta hljómar ansi gróft, en fer mun betur með plönturnar en að reyna að rífa flæktar rætur í sundur

Það getur verið gott að nota smá prik, t.d. kínverska prjóna til að leiðbeina rótunum ofan í nýja mold 

Alls ekki taka um stöngulinn, hann er mjög viðkvæmur og er lífæð plöntunnar. Takið um kímblöðin, þau eru plöntuni ónauðsynleg þegar fleiri blöð eru komin og allt í lagi þótt þau merjist aðeins.

 


Hvenær á að planta út?

Huggulegt í garðinum

Svarið er: Eftir síðasta frost - sem getur verið smá kúnst

Jörðin verður að vera orðin nægilega heit, ca. 6°C. Ég hef það fyrir satt að það megi prófa að stinga fingri niður í moldina og ef maður getur haft hann niðri í 1 mínútu þá sé moldin orðin nægilega heit til að það megi planta

Hefðbundið er að byrja að planta úr um mánaðamótin maí/júní

Allt í lagi að gera það seinna, sérstaklega ef veður er óhagstætt. Það skiptir ekki öllu máli að planta snemma, uppskeran verður þá bara aðeins seinni á ferðinni, sem er í góðu lagi.

Muna að sá fljótsprottnu grænmeti eins og radísum og salati jafnóðum, þeas á ca. 3 vikna fresti yfir sumarið því þessar plöntur eru bestar ungar.

Það þarf að passa vel upp á ungar plöntur sem er nýbúið að planta út. Það er nauðsynlegt fyrir þessi litlu kríli að fá vökvun reglulega ef það er ekki góð úrkoma. Rótakerfi þeirra er svo grunnt að þær geta mjög auðveldlega skrælnað.  

Oft getur verið gott að leggja akrýldúk yfir til að verja þær kulda fyrsta kastið. Eins hafa margir látið vel af káldúk sem seldur ef af Jötunvélum á Selfossi.  

Eins þarf að fylgjast vel með arfa og klóra hann í burtu eða reita. Litlar plöntur sem þurfa kjörskilyrði láta fljótt í lægri pokann fyrir ruddunum sem arfaplöntur geta verið.

 


« Fyrri síða | Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband