Uppskeran þarf ekki að vera mikil til að vera þess virði

Heimaræktaður hvítlaukur er miklu bragðbetri en sá sem fæst í búð. Eitt rif er á við nokkuð mörg af búðarhvítlauk, svo farið sparlega með hann.

Það er auðvelt að rækta hvítlauk og hann sómir sér vel með skrautjurtum í hvaða blómabeði eða potti sem er. Blómin eru falleg og góð á bragðið líka.

Hvítlauksrif eru sett í mold á haustin

Líka hægt að stinga niður að vori og nota grasið sem krydd

Uppskeran

Rabarbari er vel vaxinn í byrjun júní

Salat og spínat frá júní

Stela einu og einu laufi af rauðrófunum

Kippa upp gulrótum til að þynna

Taka eitt og eitt lauf af grænkálinu

Uppskeran

Taka upp lítið í einu og oft

Það er margt sem getur alveg verið úti í mold þótt það sé orðið kalt

Kartöflur og gulrætur geymast vel í mold og því hægt að taka upp eftir þörfum og láta jörðina geyma grænmetið þar til frystir

Grænkál verður bara betra eftir frost

Um að gera að njóta haustsins

Uppskeran

það má rækta berjarunna í stórum pottum

Það þarf ekki mikið magn til fá sultu í nokkrar krukkur

Það má týna ýmislegt úti í náttúrunni eins og sveppi og söl

Matjurtasúpa

Þessi súpa er bráðholl og ljúfeng. Í hana má nota hvaða grænmeti sem er t.d. gulrætur, rófur, rauðrófur, blómkál, grasker og spínat. Ef gulrætur eru notaðar þá getur verið gott að setja 1/2-1 tsk af engifer líka. Súpan geymist vel í kæli. Ég set hana í glerkrukku og hún geymist í 7-10 daga.

Skera lauk og láta krauma í smjöri þar til hann er vel brúnn.

Bæta við 1 msk af Túrmerik kryddi, 1/2 tsk pipar og ef vill 1 tsk mulin kólíanderfræ 1/2 tsk mulin sinnepsfræ

Hella 1 lítra af kjúklingasoði yfir

Brytja út í þetta:

1 brokkolíhaus

1 bolla af spínati (4 frosnar kúlur)

1 bolla af grænkáli (4 frosnar kúlur)

ef vill, 1 kartöflu - Það gerir súpuna þykkari

láta sjóða í 10 mín, salta eftir smekk

Mauka með töfrasprota eða í blandara

Klippa steinselju yfir - má sleppa.

Fyrirlestur um fyrstu skrefin í matjurtarækt

Hér á eftir hef ég sett inn glærur frá fyrirlestri sem ég hélt miðvikudaginn 24. apríl 2013 á vegum matjurtaklubbs Garðyrkjufélags Íslands

Til að kynna mig, get ég upplýst að ég byrjaði af krafti í garðyrkju árið 1986

Fyrsti garðurinn minn var í litlu fjölbýlishúsi í Vesturbæ Reykjavíkur

Þar óx stór Hlynur og frekar ómerkilegar illgresistegundir. Ég kom honum úr órækt í fallegan lítinn garð, með dyggri aðstoð móður minnar. Í garðinum var ég nær engöngu með fjölærar blómplöntur, fjölæra runna, lauka og klifurjurtir sem ég hef mikið dálæti á

Í garðinum var svolítill rabarbari og ég keypti mér rifsberjarunna og fékk síðustu árin um 6 krukkur af hlaupi á hverju ári

Ég er núna í efra Breiðholti með lítinn garð, ca. 150 fm.Þar er garðskáli, geymsluskúr, tjörn með vatnajurtum og gullfiskum, Gullregn, skrauteplatré, kirsuberjatré, margir runnar, nokkrar klifurplöntur, fjölærar plöntur og laukar, en auk þess er ég með jarðarber í kössum og oftast nær með salat í pottum á sumrin

Áhugi á matjurtarækt vaknaði 2006, en þá var einungis hægt að fá land undir kartöflugarð langt fyrir utan borgina og þar að auki allt of stórt fyrir mig. Ég var svo heppin að geta verið með í grendargarðaverkefni Garðyrkjufélagsins og hef verið með í Smálöndum frá upphafi

Þar hef ég ræktað, kartöflur, brokkoli, blómkál, grænkál, gulrætur, salat, rabarbara og í fyrra setti ég niður aspas plöntur. Ég er líka með litunarplöntur í matjurtagarðinum, en jurtalitun er eitt af áhugamálum mínum.

Ég er sem sagt ekki garðyrkjufræðingur, heldur áhugamanneskja um ræktun. Það kann að vakna sú spurning, af hverju ég er að halda fyrirlestur um matjurtarækt, hafandi aðeins ræktar matjurtir í nokkur ár, en þá er því til að svara að það eru fáir sem hafa ræktað stærri næpu en ég. Og það hlýtur að vera merki um einstaka hæfileika mína á þessu sviðið   

 

Fyrsta spurningin sem vaknar…

Hversu stór á garðurinn að vera?           

Það má reikna með um 10 m² fyrir hvern fullorðinn einstakling, þó er rétt að athuga að þetta fer mjög eftir því hvað fólk ræktar.

Gulrætur taka t.d. miklu minna pláss en kálhaus. Það er gott að hafa í huga að það þarf annað hvort að borða grænmetið, þegar kemur að uppskeru, eða geyma það.

Áður en sett eru niður 3 tonn af kartöflum er rétt að velta fyrir sér hversu stórar og góðar geymslur þarf undir magnið sem upp kemur?

Hver garður í grenndargörðunum er 25 m, sem ætti alla jafna að vera gott fyrir tvo fullorðna og eitt barn

Betra að byrja smátt

 Teikna garðinn upp á rúðustrikað blað

Oft gott að láta beðin liggja í austur-vestur til að nýta birtuna sem best og koma í veg fyrir of mikinn skugga

Ef landið hallar, þá er betra að beðin liggi þvert á hallann svo vatn renni ekki of hratt af því

Hvar á matjurtagarðurinn að vera?

Velja sólríkan stað (matjurtir þurfa 6-8 tíma af sólskini á dag)

Frjóan jarðveg, ekki of blautan, ekki of þurran

Skjól er gott, mjög gott

Ekki undir trjám eða nálægt stórum rótum

Nálægt húsinu, svo auðvelt sé að ná sér í grænmeti, reita arfa og fylgjast með ástandinu

Getur verið sniðugt að hafa salat í pottum, ef garðurinn er fjarri heimilinu

Hvaða áhöld þarf?

Góð verkfæri eru nauðsynleg. Það getur verið full ástæða til að fá sé vönduð verkfæri því þau þurfa að endast vel. Verkfæri ætti að hugsa vel um, skola mold af málmi og tré og þurrka vel.

Stikur/langar mjóar spýtur og snæri -  til þess að merkja beðin og stígana

Stunguskóflu og/eða gaffal – til að stinga upp

Hrífu – (ekki grashrífu) til að jafna beð og brjóta upp jarðveginn

Handverkfæri – skóflu og klóru til að planta út og hreinsa illgresi

Sigti – til að sigta grjót

Vökvunarkönnu með dreifara og/eða slöngu með góðum stút – til að vökva 

Hnjáhlífar – til að verða ekki illt

Hanska og handáburð – til að hlífa höndunum

Ekki verra að hafa smááhöldin í fötu 

Ef matjurtagarðurinn er fjarri heimilinu, getur verið gott að taka með sér nesti

Og svo er ákaflega gott að hafa tissue pakka til að þurrka sultardropana þegar kuldaboli blæs 

 

Jarðvegurinn

Jarðvegurinn getur verið: Sendinn. Sendin mold er létt og heldur illa á vatni, þiðnar, þorna og hlýnar hratt

Bæta með moldarjörð, húsdýraáburði

Nota 3 hjólbörur í 10 fermetra garð 

Ef jarðvegurinn er leirkenndur þá klessist hann mjög saman þegar hann er blautur. Leirkennd mold er þung og þétt, frekar köld og þiðnar seint á vorin

Bæta með því að blanda grófum sandi eða vikri. Ekki nota fíngerðan pússningasand, hann gerir ekki gagn

2 hjólbörur í 10 fermetra og kalk (ef notaður er skeljasandur þá þarf ekki kalk aukalega)

Moldarkenndur eða mó jarðvegur er mjög frjósamanur, en svipar samt mjög til leikennds jarðvegs, hann er frekar kaldur og þiðnar seint

Bæta grófum sandi í hann til að létta hann